Amaç
Zihinsel yetersizlik, zihinsel işlevlerin yanı sıra pek çok kavramsal, sosyal ve pratik becerileri içeren uyumsal davranışlardaki sınırlılıklarla ifade edilen ve 18 yaşından önce ortaya çıkan bir yetersizliktir. Zihinsel yetersizlik heterojen bir yapıya sahiptir ve bu tanıyı alan bireyler farklı gelişim özellikleri gösterebilirler. Zihinsel yetersizliği olan bireylerin gelişim özelliklerine uygun eğitim ve hizmetlerden yararlanabilmesi açısından bu bireylerin sınıflandırılması önemlidir. Zeka puanlarını esas alan sınıflandırmaya göre zihinsel yetersizliği olan bireyler; hafif, orta, ağır ve ileri düzey olmak üzere dört gruba ayrılır. Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler %85’lik oranla bu sınıflandırma içerisinde en büyük paya sahiptir. Yaygın olarak genel eğitim okullarında kapsayıcı eğitime devam eden hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan öğrenciler, okul eğitimleri sırasında çoğunlukla ilk yıllarda fark edilmekte ve bu öğrencilerin okuma, yazma ve matematik alanlarının yanı sıra sosyal beceri alanında da sınırlılıklar sergiledikleri görülmektedir.
Kapsayıcı eğitim denilince akla her ne kadar sadece yetersizlikten etkilenmiş bireyler için gelse de kapsayıcı eğitim içerisinde zihinsel yetersizliği olan bireyler de dahil olmak üzere tüm öğrencilerin gelişim özellikleri ile ilgi ve gereksinimlerine uygun eğitim almaları esastır. Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan öğrenciler için kapsayıcı eğitim en genel anlamıyla aynı sınıfta tipik gelişim gösteren yaşıtlarıyla birlikte eğitim-öğretim sürecine katılmayı ifade eder. Zihinsel yetersizliği olan öğrenciler için kapsayıcı eğitim süreci, fırsat eşitliği ilkesi doğrultusunda ve gelişim özellikleri bağlamında programların, materyallerin, yöntem-tekniklerin ve ölçme-değerlendirme süreçlerinin uyarlanmasını ve ortamın düzenlenmesini içerir. Kapsayıcı eğitim ile zihinsel yetersizliği olan öğrenciler de dahil olmak üzere tüm öğrencilere gelişim özellikleri doğrultusunda sunulan sosyal, akademik, duygusal ve fiziksel destekler ile onların toplumun aktif bir üyesi olmasına katkı sunulması amaçlanır.
Zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin gelişim alanlarına sunduğu katkılar göz önüne alındığında, kapsayıcı eğitimin teşvik edildiği ve desteklendiği alanlardan birisi de beden eğitimidir. Zihinsel yetersizliği olan öğrenciler açısından beden eğitiminde kapsayıcılık, bu öğrencilerin tipik gelişim gösteren akranlarıyla beraber beden eğitimi, oyun veya fiziksel etkinlik derslerinde eğitimsel ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Kapsayıcı beden eğitiminde temel anlayış, her bir zihinsel yetersizliği olan birey için bireysel fiziksel eğitim programı hazırlanması ve programın hedeflerine ulaşması için özel yetişmiş personel desteğinde özel düzenlenmiş materyaller, etkinlikler ve ortamların kullanılmasıdır.
Zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin tipik gelişim gösteren diğer öğrencilerle birlikte katıldıkları kapsayıcı beden eğitimi etkinlikleri, bu bireylerin tüm gelişim alanlarında son derece anlamlı ve olumlu etkiler oluşturmaktadır. Kapsayıcı beden eğitimi etkinliklerine katılan zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin genel olarak davranış sorunları azalır, psiko-duygusal iyi oluş özellikleri gelişir, sosyal etkileşim becerileri artar ve fiziksel ve motor becerileri gelişir.
Kapsayıcı beden eğitiminin olumlu etkileri sadece zihinsel yetersizliği olan öğrenciler açısından düşünülmemelidir. Kapsayıcı beden eğitimi etkinlikleri aynı zamanda tipik gelişim gösteren öğrenciler için de farklı açılardan son derece önemli bir deneyimdir. Kapsayıcı beden eğitimine katılan tipik gelişim gösteren öğrencilerin etkinlikler neticesinde zihinsel yetersizliği olan akranlarına yönelik farkındalık ve tutum becerileri olumlu yönde artış gösterir.
Kapsayıcı beden eğitiminin zihinsel yetersizliği olan ve olmayan öğrenciler üzerindeki son derece anlamlı ve olumlu etkilerine karşın yapılan bazı araştırmalar öğretmenlerin zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin öğretimi konusunda kendilerini hazırlıksız gördüklerini ortaya koymaktadır. Kapsayıcı beden eğitiminin başarıya ulaşabilmesi için program ve etkinliklerin uygulayıcısı konumunda olan öğretmenlerin birtakım bilgi ve becerilere sahip olması gerekmektedir. Öğretmenler tarafından yeterli destek verilirse zihinsel yetersizliği olan öğrenciler başarılı bir şekilde kapsayıcı beden eğitimine katılabilmekte ve kapsayıcılığın olumlu etkilerinden faydalanabilmektedir.
Kapsam
Öğretmenlerin kapsayıcı beden eğitiminin başarıya ulaşması noktasındaki kritik rolü, onların hizmet öncesi veya hizmet içi eğitim sürecinde kapsayıcılık ve bireyselleştirilmiş eğitim programlarının yanı sıra zihinsel yetersizliği olan öğrenciler ile iletişim kurma, eğitsel uyarlamalar, ortam ve materyallerin düzenlenmesi ve değerlendirme konularında desteklenmesinin önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bağlamda mevcut projede; mesleki yaşamlarında zihinsel yetersizliği olan öğrencilerle kapsayıcı beden eğitimi etkinlikleri gerçekleştirme potansiyeli bulunan beden eğitimi öğretmenliği, sınıf öğretmenliği ve okul öncesi öğretmenliği bölümlerinde öğrenim gören 3. ve 4. sınıf lisans öğrencilerine zihinsel yetersizlik ve kapsayıcı beden eğitimi alanlarında bilgi, beceri ve araştırma motivasyonu kazandırılması amaçlanmıştır.
Bu genel amaç doğrultusunda aşağıdaki konuların yer aldığı 15 saatlik ve 4 günlük bir etkinlik programı oluşturulmuştur:
- Zihinsel yetersizlik tanımı ve sınıflandırma.
- Zihinsel yetersizliği olan bireylerin gelişim özellikleri.
- Zihinsel yetersizlikte davranış sorunları ve baş etme yöntemleri.
- Kaynaştırma, bütünleştirme ve kapsayıcı eğitim.
- Kapsayıcı eğitimde uyarlamalar (program, ortam, materyal ve etkinlikler).
- Beden eğitiminde kapsayıcılık (faydalar, bölüm, süre, şiddet ve stratejiler).
- Bireyselleştirilmiş fiziksel eğitim programı ve değerlendirme.
- Kapsayıcı beden eğitiminde etkinlik örnekleri (ısınma-soğuma egzersizleri, eğitsel oyunlar, bocce, hareket eğitimi, dart ve istasyon parkurları).
- Kapsayıcı beden eğitiminde işbirlikli gruplar ve akran öğretimi.
Etkinlik programı 4 gün olarak belirlenmiştir. Tüm eğitimler çevrimiçi olarak yapılacaktır. Çevrimiçi eğitimlerde üniversitenin MS-Teams altyapısı kullanılacaktır. Bağlantı linkleri katılımcılar belirlendikten sonra katılımcılara iletilecektir.
Etkinlik Programı için tıklayınız...
Projede katılımcı olarak, mesleki yaşamlarında zihinsel yetersizliği olan öğrencilerle kapsayıcı beden eğitimi etkinlikleri gerçekleştirme potansiyeli bulunan beden eğitimi öğretmenliği, sınıf öğretmenliği ve okul öncesi öğretmenliği bölümlerinde öğrenim gören 30 lisans öğrencisinin yer alması planlanmıştır. Katılımcıların belirlenme sürecinde şu kriterler dikkate alınacaktır:
Belirlenen kriterler doğrultusunda katılımcıların belirlenmesinde proje koordinatörü ve yardımcı personeller sorumluluk üstlenecektir. Kriterleri karşılayan aday katılımcı sayısı 30’dan fazla olması durumunda öncelikle aşağıda sunulan puanlama sistemi kullanılacak ve en yüksek puandan düşük puana doğru sıralama yapılacaktır:
Projede yer alması planlanan 30 katılımcının seçiminde kullanılacak puanlama sistemine rağmen başvuru sayısının 30’dan fazla olması durumunda, katılımcı belirleme kriterleri dikkate alınarak proje koordinatörü ve yardımcı personeller tarafından kura yöntemi kullanılacaktır. Proje sırasında herhangi bir sebeple katılımcılardan ayrılma olması durumuna karşı ayrıca 15 yedek katılımcı daha belirlenecektir.
★ 1 Eylül 2025 17.00'a kadar Google Formlar üzerinden Başvuru Formunu (Tıklayınız) doldurmanız gerekmektedir. Kanıtlayıcı belgeleri (Transkript ve TÜBİTAK 2209-A ARBİS çıktısı) form üzerinden yükleyebilirsiniz.
Proje katılımı için proje web sitesindeki Katılımcı Kriterleri ve Başvuru Süreci sekmesinde yer alan Başvuru Formunu doldurulması katılımcı seçim kriterleri için gerekli olan belgeleri (Transkript ve TÜBİTAK 2209-A ARBİS çıktısı) sisteme yüklemesi gerekmektedir.
Projeye katılımı kesinleşen katılımcılar 15 Eylül 2025 tarihinde proje web sitesinde ilan edilmesinin yanı sıra katılımcılara mail üzerinden de bildirim yapılacaktır. Katılımcıların proje katılım durumları, projeden 10 gün önce yardımcı personeller tarafından teyit edilecektir.
Süreçte merak ettiğiniz veya desteğe ihtiyaç duydunuz konular hakkında Öğr. Gör. Mehmet MEMİŞ (mehmetmemis@bayburt.edu.tr) ve Mehmet Asif ALAN’a (malan@bayburt.edu.tr) e-mail üzerinden ulaşabilirsiniz.
 |
 |
|
|